Gamze Biber / Denizcilik Dergisi
gamze@DenizcilikDergisi.com
Özellikle Türk Boğazları üzerine yaptığı çalışmalar ile tanınan ve 2001 yılında aramızdan ayrılan, Denizlerin Hukukçu Kaptanı Gündüz Aybay’ın hayatını anlatan belgesel bu sefer İTÜ Denizcilik Fakültesi’nde gösterildi.
Belgesel öncesi bir konuşma yapan Gündüz Aybay’ın kardeşi Rona Aybay, ağabeyinin Montrö Sözleşmesini inceleyerek yakaladığı ayrıntı sonucu Türkiye’nin bugün boğazlarda daha güçlü hale geldiğini söyledi.
Aybay’ın ailesinin yanısıra sivil toplum örgütleri ve öğrencilerin de yoğun ilgi gösterdiği belgeselden önce konuşan İTÜ Denizcilik Fakültesi Mezunları Vakfı (DEFAV) Başkanı İlker Meşe, belgeseli ilk kez Beşiktaş Deniz Müzesi’nde izledikten sonra İTÜ Denizcilik Fakültesi’nde de yapmak istediklerini, Aybay ailesinin de buna, “O’nun mezun olduğu, kendi okulu” diyerek onay verdiğini söyledi.
Dağılmayın, birlik olun derdi
Aybay’ın DEFAV’ın kurulmasında da emeği olan insanlanlarda birisi olduğunu belirten Meşe, “Ahmet Ağaoğlu ile akademisyen bursu kurmuşlardı. Bunun niye yaptıklarını anlamamıştık. Şimdi görüyoruz ki, birçok akademisyen bu burslardan yararlanarak okudu. Aybay Denizcilik Merkezi’ni (GADEM) kurduk.Bize hep, ‘dağılmayın, birlik olun. Gücünüzü boşuna harcamayın’ derdi. Derneklerimizin de desteğiyle ve egolarımızı bir kenara bırakarak yolumuza devam etmeliyiz. İki hafta önceki genel kurulumuzda bizden beklentilerin değiştiğini, okulumuz ve diğer tarihi kurumların tarihini kayıda almamız gerektiğini fark ettik. Şimdi Deniz Ticaret Tarihi Araştırma Komisyonu kuruyoruz. Elinizde ne varsa getirin, arşivleyelim, yayınlayalım. Bir taraftan da hayatta olan eski mezunlarımızı listeledik. Her hafta bir veya iki mezunumuz ile röportaj yapıp kayıt altına alıyoruz” dedi.
“O’nun bilinmesini istedik”
Gündüz Aybay’ın eşi Meral Aybay
“Bugün hem heyecanlı hem de hüzünlüyüm. Çok mutluyum. Aranızdan biri, Kaptan Gündüz Aybay’ın belgeselini izleyeceğiz birazdan. Denen böyle bir belgesel yaptık? Gündüz Bey’in unutulmaması, O’nun bir hukukçu ve kaptan kimliği ile neler yaptığını, nelerin peşinde koştuğunun bilinmesini istedik. Dostları, arkadaşları onu anlattılar. Biz de istedik ki, Gündüz Aybay izleyenlerin zihninde, gönlünde bir iz bıraksın. Etkinlikte emeği geçen tüm arkadaşlara, kuruluşlara, dekanımıza, DEFAV’a, DEFAMED’e, belgeseli düzgün izlememiz için gerekli düzenlemeyi yapan İlkfer Grubu’na, filmin bütün iş yükünü yüklenen Elif Oral ve Atom Şaşkal’a, Berivan kızıma, oğluma, eşimin kardeşine teşekkür ediyorum”
Vefa, kurumların temeli
Gündüz Aybay’ın kardeşi Rona Aybay
“Meral Abla’nın söylediklerine ekleyecek bir şey kalmadı fakat özellikle Aybay’ın ‘Sözcükler Üzerine Anımsatmalar’ adlı kitabının basılmasını sağlayan Türk P&I Sigorta’ya teşekkür etmek istiyorum. Denizcilerin birbirlerine gösterdikleri sevgi, saygı ve bağlılık belli ki meslekten gelen bir özellik. Vefa ise toplum ve insan hayatında son derece önemli. Başka mesleklere de örnek olmasını diliyoruz”
Montrö’yü kazandıran adam
“Filmde Montrö Sözleşmesi de sık sık gündeme gedi. Boğazlar tüzüğü ve Montrö’nün Türkiye lehine düzeltilmesi konusunda büyük katkıları vardı. Uzun yıllardır kimsenin görmediği bir ayrıntıyı Gündüz Aybay yakalamıştı. Montrö Sözleşmesi’nin orijinali Fransızca idi. Fakat ner nasılsa İngilizler “el çabukluğu” ile bunu İngilizce’ye çevirmişler. Çeviride bilerek Fransızca metinde olmayan “transit geçiş” ifadesini eklemişler. Herkes yutmuş bunu. Gündüz Aybay bunu fark ediyor. “Transit geçiş” hukuk dilinde kıyı devlete hiçbir yetki vermeyen geçiş türü. Aybay’ın “uğraksız geçiş” tanımı ise Türkiye’ye çok daha fazla yetkiler taşıyan bir ifade. O dönem çok çalışan diplomatlarımız tarafından Uluslararası Denizcilik Örgütü’nde (IMO) kabul edilmesini sağlıyorlar. Boğazlarda kazaların azalmasının sağlayan tedbirlerin alınmasında bu yeni tanımın büyük katkısı var.
“Bizi okuldan atacaklardı”
Süleyman Savaş ise “Beni Denizin Ortasında Yapayalnız Bıraktılar” adlı kitabında da yer alan Gündüz Aybay ile ilgili anısını anlattı.
