Neden Maçuna denildiğini merak edenlere ben de katılarak, önce Gemicilik Dili Sözlüğü’nde cevap bulmaya çalıştım. Sonra arkadaşım Kaptan Angelo Della Valle’ye bir mesaj gönderdim. Yanına da Turgutalp Maçunası’nın fotografını ekledim.
Maçuna kelimesi Türkçe değil. Ferid Devellioğlu’nun Osmanlıca Türkçe Lugatı’nı da taradım. Ola ki Arapça, veya Farsça kökenlidir diye.
Osmanlılar zamanda yelkenli gemilerin armalarının adlarında çok yoğun Ceneviz ağzı, İspanyol ve Portekiz gemicilerin kullandıkları deyimler hemen söylendiği şekilde Türk denizcilik yaşamının ortak dili olmuş gibidir. Nitekim armadorlar bu dili çok iyi bilirlerdi.
Angelo Della Valle cevap gönderdi.
Diyordu ki, “eski bir Ceneviz argosudur. Mancina ağıryük kaldırmakta kullanılırdı”
Mancina dönüp dolaşıp Maçuna olarak Gemicilik Dili’ndeki yerini bulmuş. Okyanus Ansiklopedisi’nde “Mazzuola” ve / veya “Macchina” olarak ortaya çıkıyor. İtalyanca’da Mancina, anlamı gemi vinci.
Turgutalp Maçunası, bir asırdan fazla hizmette kaldıktan sonra 1995’de İş adamı Rahmi Koç tarafından hurda olarak Güzelyalı isimli Şehirhatları Vapuru ile satın alınmış.
Güzelyalı’yı hatırlıyorum. RMK’da tam bir harabe haldeydi. Yeniden dünyaya getirenlere minnet borçluyuz.
Turgutalp Maçunası da yine RMK’da bağlıydı Ancak bir önceki öyküsünde Dentek Gemi Kurtarma ve Enkaz Kaldırma Şirketi’nin emeklerini kaydetmeliyiz.
Enes Edis ve Tansel Özel ortaklığındaki Dentek ekibi, Tuzla’da saçlarının çürümüş olması nedeniyle yarı batık hale gelen Turgutalp Maçunasını yüzdürmüşse de, gerek Turgutalp Maçunası ve gerekse Güzelyalı Vapuru bir fırtına sonucunda sürüklenip karaya vurunca, Rahmi Koç Bey, Turgutalp Maçunası’nın Gölcük’teki tersanede onarımını tamamlattıktan sonra, getirmiş Haliç’teki Rahmi M. Koç Müzesi’ne katmış.
Turgutalp Maçunası günümüzde bir farkla yaşamına devam etmekte, artık denizde değil. Üzerinde yüzdüğü pontonlar yok. Fakat direkleri, stimli ırgat makinesi, devasa zincirleri, palangalari ve isim levhalarıyla Turgutalp Maçunası RMK Müzesi’nde.
Neredeyse bir insan gövdesinin yarısına yakın palangalara, devasa yükselen inen zincirlere bakınca bu vincin çok yüksek bir kaldırma gücüne sahip olduğu akla geliyor.
Ancak levhasında “Tragfahigkeit; 85.000 kg” yazılı. Azami 85 Ton’a kadar kaldırma yapabiliyormuş.
A. G. Weser Tersanesi
Turgutalp Maçunasını inşa eden Bremen Leonhard’da bulunan A.G.Weser Tersanesi, 8 Kasım 1843’de Peter Müller tarafından kurulmuş.
Önceleri ısıtıcı kazanlar, köprüler ve metal parçalar imal edilen bu tesis, 1851’de Bremerhaven Limanı kanallarının yüzer kapak pontonlarını inşa etmiş.
1865 yılında ise ilk stimli gemi inşaatına girişildiği yıl olmuş ve 1872’de Weser adını almış. Weser, 1870’de Alman İmparatorluk Donanması adına hayli askeri gemi inşa siparişi alınca şansı iyice değişmiş ve böylece 1883’den başlayarak torpidobot dizaynında ve inşaatında uzman bir tersane haline gelmiş.
1885’de çok geniş bir alanda yeniden hizmetine devam eden Weser o yıllarda 7.5 Milyon Mark olan sermayesiyle güçlü bir tersanedir.
“Thüringen”, “Helgoland Klasse” gibi devrinin ünlü yolcu gemileri de bu tersane inşa edilir.
Yine o devrin ünlü posta vapurları, işletmecilik şirketleri NDL, Hansa, Neptune, Bremen Africa Line ve Roland Line’nın birçok gemisi Weser’de inşa edilir ve inşa ettiği “Bremen” transatlantiği Atlantik geçişinde “Blue Band” rekorunu kazanınca çok daha ünlü hale gelir.
A.G “Weser”in 1983 yılına kadar öyküsüne bakıldığında Alman gemi inşa sanayiindeki çok önemli yeri görülmekte ise de eyalet icra komitesi Wirtschaftslichkeitsuntersuchung gerek AG ”Weser” ve diğer tersane Seebeckwerft’in kapatılması kararını verir. 31 Aralık 1983’de 2 bin tersane çalışanının işine son verilerek tersane tarihe intikal eder.
A.G.Weser’den günümüze gelen tek örnek ise 1887’de inşa ettiği Turgutalp Maçunası kalmıştır. Bu haliyle dünyanın yaşayan en eski yüzer vincidir ve Koç Müzesi’nde yaşamını sürdürmektedir.