Beyan harici akaryakıta el konulması durumunda teminat yatırılması ile geminin seyrüseferine devam edebilmesi için yapılması gerekenleri Esenyel Partners Hukuk Bürosu yapılması gerekenleri tek tek sıraladı.
Beyan fazlası akaryakıta idare tarafından el konulması
Gemilerde yapılan arama ve yakıt ölçümleri sonucunda beyan harici akaryakıtla karşılaşılması durumunda 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu (“CMK”) m. 127 ve devamı hükümleri uyarınca bu akaryakıta elkonulabilmektedir. Analizleri yapılmak üzere akaryakıttan numune alınması sonrasında bir tutanak düzenlenir ve beyan harici akaryakıt ilgili idareye teslim edilir. İdare, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu madde 11 uyarınca bu akaryakıtı depolarına aktarmaktadır.
Elkoyma üzerine gemilerde beyan harici akaryakıtın tasfiye işlemi, akaryakıtın gemiden tasfiye edilip depolara götürülmesi işlemleri de dahil olmak üzere 3 gün ila 1 hafta arasında sürebilmektedir. Zira gemilerden akaryakıtın tasfiye edilme hızı akaryakıtın gemiye yüklenme hızının neredeyse yarısıdır. Bu durum geminin kalkışını engelleyerek seferini geciktirmekte, geminin limanda kaldığı süre boyunca
Liman Başkanlığı’na ödediği fuzuli işgal ücreti gibi ek masraflara neden olmaktadır. Öyle ki çoğu olayda ödenen işgal ücretinin, beyan harici akaryakıtın gümrüklenmiş değerinden daha yüksek olduğu görülmektedir.
Bu gibi durumlarda, elkonulan akaryakıtın ilgili idareye teslim edilmesinin yanında, geminin kalkış yapmak istemesi halinde ele geçirilen akaryakıtın tutarı kadar teminatın depo edilmesi ile birlikte geminin seferine devam etmesi de mümkündür.
CMK m. 132/5 Hükmünün İşletilmesi
Beyan harici akaryakıtın gemiden tasfiye edilmesi uygulamasının yarattığı zaman kaybının önüne geçmek adına CMK m. 132/5 uyarınca teminat prosedürü uygulanabilmektedir. Bu kapsamda akaryakıt gemide bırakılabilecek, dolayısıyla teminatın yatırılmasıyla birlikte geminin seferine devam etmesi mümkün olacaktır.
“CMK m. 132/5: Elkonulan eşya, soruşturma evresinde Cumhuriyet Başsavcılığı, kovuşturma evresinde mahkeme tarafından, bakım ve gözetimiyle ilgili tedbirleri almak ve istendiğinde derhâl iade edilmek koşuluyla, muhafaza edilmek üzere, şüpheliye, sanığa veya diğer bir kişiye teslim edilebilir. Bu bırakma, teminat gösterilmesi koşuluna da bağlanabilir.”
Bu hükmün işletilmesinin avantajlarından bir diğeri de karar verme yetkisinin Cumhuriyet Başsavcılığına verilmesidir, dolayısıyla hâkim veya mahkeme tarafından karar verilmesinin beklenilmesine gerek kalmamaktadır.
Tarafımızca yürütülen dosyalarda bu yolun ilgili adli ve idari kurumlara aktarılması neticesinde başta Gemlik ve Ambarlı Limanları olmak üzere sair limanlarda gemilerin gecikme yaşanmaksızın limandan çıkışı sağlanmıştır.
Teminat miktarının belirlenmesi
Öncelikle belirtilmelidir ki, teminat yatırılarak akaryakıtın gemide bırakılmasına imkân sağlayan CMK m. 135/2 hükmünde teminat miktarına ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Uygulamada ise amaçlanan, akaryakıtın millileştirilmesi sonucunda elde edilecek miktarın korunmasıdır. Bu sebeple yatırılacak teminat miktarı, kaçak olduğu tespit edilen akaryakıtın gümrüklenmiş değeri olarak belirlenmektedir. “Gümrüklenmiş değer” kavramı ise Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu m. 2/b uyarınca
“Uluslararası kıymet sözleşmesine göre belirlenecek; ithal eşyası için eşyanın CIF kıymeti ile gümrük vergileri toplamını, ihraç eşyası için FOB kıymeti ile gümrük vergileri toplamını” ifade etmektedir. Başka bir deyişle, akaryakıtın CIF kıymeti (eşyanın bedeli + sigorta + navlun) üzerinden gümrük vergisi, ÖTV ve KDV tahakkuk ettirilmesiyle elde edilen toplam değer, akaryakıtın gümrüklenmiş değerini oluşturmaktadır.
Bu bedel, Gümrük Müdürlüğü tarafından düzenlenen “Kaçak Eşyaya Mahsus Tespit Varakası” isimli belge ile belirlenmekte ve teminat miktarına bahsi geçen belge esas alınmaktadır. Belirlenen teminat miktarının ilgili birime yatırılmasını takiben prosedürel işlemler tamamlanmakta ve geminin seferine izin verilmektedir.
El koyma kararına itiraz
Burada dikkat edilmesi gereken husus, CMK m. 127 uyarınca verilen el koyma kararının teminat yatırılmasıyla ortadan kalkmamasıdır. Yatırılan teminat miktarı el koyma kararına konu olan eşyanın yerine geçmekte, dolayısıyla el koyma kararı teminat bedeli üzerinden devam etmektedir. Bu karara karşı ise itiraz kanun yolu öngörülmüş olup el koyma kararına öğrenme tarihinden itibaren 7 gün içinde ilgili Sulh Ceza Hakimliği nezdinde itiraz edilmesi mümkündür. Kanun yolundan farklı olarak, CMK m. 127/4 uyarınca el koyma tedbirinin kaldırılması her zaman sulh ceza hakimliği veya mahkemeden talep edilebilir.