Kadın dostu gemiler istiyoruz

Denizcilik Dergisi'ne abone olmak için tıklayın

Çelik Çelikyaman
celik@DenizcilikDergisi.com

Uluslararası denizcilik camiasının kadın liderleri Yakamoz ve SheFarers Platformu’nun 8 Mart’ta düzenlediği “Kadınlar Denizde” etkinliğinde bir araya geldi.

SheFarers Platformu kurucuları Kapt. Ayşe Aslı Başak ve Kapt. Hülya Güler’in ev sahipliğinde İNCİSU teknesinde İstanbul Boğazı’nda seyir halindeyken gerçekleştirilen etkinlikte her iki platformun da ana destekçisi olan TMMOB Gemi Makineleri İşletme Mühendisleri Odası (GEMİMO) Yönetim Kurulu Başkanı Müh. Feramuz Aşkın ile beraber İMEAK Deniz Ticaret Odası (DTO) Meclis Üyesi Müh. Yılmaz Onur ve Türkiye Gemi İnşa Sanayicileri Birliği (GİSBİR) Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Orhan Torlak hazır bulundu.

Denizcilik öğrencilerinden sektörün “erkek” paydaşlarına kadar yoğun ilgi gören etkinliğin açılış konuşmasını yapan Kapt. Ayşe Aslı Başak, “Denizde Kadın temasını işlemek istedik. Hepiniz parlıyorsunuz. Bu kadar denizci kadın ilk defa bir gemide bir araya geldi” dedi.

Zor günler geçirdik

GEMİMO Yönetim Kurulu Başkanı Müh. Feramuz Aşkın ise, “Erkek mesleği olan denizcilikte kadınların yerini bulabilmesi çok zor oldu. O zamana kadar kendileri uğraşarak bir yere geldiler ama bir yerde tıkandılar ve biz devreye girdik. O. zamanlar kadın çalıştırmak istemeyen firmaların tamamı şu an kadınlarla çalışıyorlar. Hatta bir armatör, ‘imkanımız olsa da tüm gemilerimizle çalışsa’ demişti” dedi.

Aşkın şunları söyledi :

“Sizler bir anlamda 1850’lerin Amerika’daki zengileri gibisiniz. Orada içlerinden başkan çıktı. GEMİMO’yu bir dönem kadın başkan yönetti. DEFAMED’in İzmir Şubesi’nin başkanı kadındı. GEMİMO’da da tekrar bir kadın yönetici olacağını düşünüyoruz.

Atatürk’ün 100 sene önce sağladığı hakları şu anda ülke olarak kıymetini biliyor muyuz bilmiyor muyuz yorumlarına bırakıyoruz ama örnek aldığımız ülkelerde kadınlar araba kullanma hakkı alınca seviniyorlar. Bu hakları korumak kadınların örgütlenmesi ve çalışması ile mümkün olacaktır. 8 Mart anma ve mücadeleye devam günü olmalıdır. GEMİMO’da kadın üye sayımız çok az olmasına rağmen yönetim kurulumuzda ciddi sayıda temsil ediliyorlar”

Aklımıza bile gelmezdi

Aşkın’ın ardından etkinliğe sponsor olan firmaların plaketleri verildi. Transbosphor Denizcilik Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Nuri Mert Can, “Yedinci defa ana sponsor olduk. Bizi kırmayıp kabul ediyorlar. Umarım beyin fırtınalarından iyi fikirler çıkar. Biz de uygularız” derken İMEAK Deniz Ticaret Odası (DTO) Meclis Üyesi ve ONURSAN ile GEPA’nın yönetim kurulu başkanı Yılmaz Onur ise, “Yüksek Denizcilik Okulu’ndan (YDO) 1975’de mezun olduğumuz zaman aramızda bu işi kadınlar da yapabilir mi diye konuşuyorduk. Aklımıza bile getirmezdik. Fakat seneler geçti ve bizim okula kadınlar girmeye başladı ve görevlerini en iyi şekilde yapıyorlar. Şirketlerimizde de birçok kadın çalışıyor ve son deece memnunuz. Bizler Atatürk’ün bırakmış olduğu mirası taşımış olmamızdan dolayı bugünleri yaşıyoruz” diye konuştu.

Ardından etkinliğe sponsor olan Med Marine, SANMAR Römorkör, Esenyel Hukuk Bürosu, Pearl Naval, İTÜ Denizlik Mezunları Derneği (DEFAMED), Zenith Gemi İşletmeciliği, Vela Denizcilik, MCE Kargo, Vento Denizcilik, Nipon Paint Marine, Zeymarine Gemi Acenteliği, Türk P&I, Ertek Kimya, Onursan ve GEPA’ya teşekkür plaketleri verildi.

Ardından etkinlikte uluslararası konuşmacıların sunumlarına geçildi. Konuşmacılar şunları söylediler :

Rol modelim babamdı

Mısır’ın ilk gemi makine ve açık deniz mühendisi Nadin Said

“Ya gemi inşa ya da gemi tasarım eğitimi alabiliyordunuz. Tasarım tarafında büroda bütün gün çizim yapacaktınız ve genel kanıya göre kadınlar için daha uygundu. Ben sahada çalışmalıyım dedim ve mühendisliği seçtim. Birkaç kadın daha vardı ama onlar akademik kariyer yapmayı seçtiler. Bazıları da dizayna yöneldiler. Ben bunu istemedim. babam marine survey idi. beni çalışmaya götürürdü küçükken. Benim rol modelim babamdı. Eşim ya ben ya deniz dedi. Sonra ne kadar sevdiğimi görünce destek vermeye başladı. Başlarda beni sekreter gibi görüp ona göre hizmet istemeye çalıştılar. Bu benim hayalimdi. İstediğiniz şeyi yapın. Bale eğitimi bile aldım. Her ne kadar kilo alsam da yine yapmayı planlıyorum ve yapacağım”

Kritik soru : Neden buradayız?

Dünyanın ilk kadın kaptanlarından Helle Andsbjerg, Danimarka

“Kaptan olmama rağmen bana büroda işler vermek istediler ama ben direndim. Sadece hamileyseniz bir süreliğine mesleğinizden uzak kalabilirsiniz. Denizi olmayan, gemi göremediğiniz bir yerde doğdum. Çok meraklıydım. Beni denize götürdüler. Hemşire de olabilirdim, doktor da, sekreter de… Bu mesleği seçmeden önce talep ettiğim tüm soruların cevaplarını araştırdım. Mesafeler, kadınlar için uygun mu… 17 yaşındaydım. 26 yaşımda iken kargo gemisinde kaptandım. Arabistan’dan Afrika’ya, Avrupa’ya kadar gezdim. Neden buradayım sorusunun cevabını sağlıklı bir şekilde verebiliyorsak tercihimizi yapmışız demektir”

Erkeklerle aynı işi yaparım dedim

Dünyanın ilk kadın otomasyon uzmanı Kapt. Jaquelyn Burton, Norveç

Uzun yıllar LNG gemilerinde çalıştım. Norveç’te bana da ofiste iş vermek istediler ama ben kabul etmedim ve direndim. Erkeklerle aynı işleri yapabileceğimi ısrarla vurguladım ve üzerine gittim. Bugün kadınların deniz sektöründe çalışmalarının normal karşılandığı günlere ulaştık. Neredeyse dünyanın bütün bölgelerinde çalıştım”

Hindistan Denizcilik Birliği Kadın Kolları Başkanı Saleha Shaikh

“Dünyada her şey değişiyor. Denizcilik tarafında da kadın haklarını savunabilmenin birçok yolu vardı. Benim hikayem Dünya Kadınlar Günü’nün anlamına ulaşmamla başladı. Kadın haklarının geliştirilmesine en önemli nokta, bu hakları savunan sivil toplum liderlerinin ailelerinin verdiği tepki. Elbette sizin ısrarınızı gördükleri zaman destek veriyorlar ama bu ne kadar erken olursa da o kadar hızlı yol alıyorsunuz. Benim en büyük destekçim eşim oldu. Kendisi de kaptan. Üç çocuğumuz var ve ben O’nun da desteğiyle Hindistan’da denizcilik sektöründe kadınların daha etkin olmaları için çalışabiliyorum”

SeaThon Beyin Fırtınası

“Kadınlar Denizde”de ardından “SeaThon Beyin Fırtınası” bölümüne geçildi. Gruplara ayrılan katılımcılar, moderatörler eşliğinde “denizde yaşam: Gemide çalışırken annelik, sosyal haklar, kadın sağlığı”, “kotalı veya kotasız? Denizcilikte cinsiyet eşitliği”, “kadın stajyerler”, “cinsiyet eşitliği savunucuları: Kadınları destekleyen erkekler”, “denizcilik sektöründe kadın girişimciliği”, “kadın denizciler için mentörlük, kariyer rotası ve istihdam olanakları” konularını masaya yatırdılar ve ardından birer sunumla paylaştılar.

Denizde yaşam, gemide çalışırken annelik, sosyal haklar, kadın sağlığı (Av. Bilun Elmacıoğlu – Elmacıoğlu Hukuk / Dilruba Duygu Söylemez – Fleet Ship Management)

Özel günlere özel düzenleme

“Özel günlerde çalışma saatlerinin düzenilmesi. Belki izin kullanılması. Gemilerde ped atık ünitelerinin kurulması. Tulumların yeniden tasarlanması. Sosyal ortamların düzenlenmesi. Kadının parfüm kullanmaması gibi uyarıların olmaması. Oryantasyon eğitimlerinde farkındalık yaratılması. Kadın dostu gemiler öneriyoruz. Gemilerde yapılan aramalarda, özel hayata saygı bakımından, kadın denizcilerin aramasını kadın görevlilerin yapması. Mevzuatta gemi adamı deniyor. bunu bir an önce gemi insanı olarak değiştirilmesi gerekiyor. Annelik izni olmalı. Kimyasal tanker veya dökme gemiler ağır görevler. Hamilelikte ücretli izin olmalı ve bu en az 24 ay olmalı. Çocuğun gemiye çıkabileceği yaşa kadar olmalı. Baba da izin almalı. Anne izine ayrılınca sertifika süreleri geçecek. Bu engellenmeli. Kontratlar kısa süreli olmalı. Örneğin üç aylık olmalı. Bu aslında erkekler için de böyle olmalı. Kadın dostu gemilere katılıyoruz. Çamaşırhaneleri bile rahatça kullanamıyoruz. Şifreli çamaşır makineleri konulabilir. Cinsel tacizin ise cinsiyet ayırmadan dikkate alınması gerekiyor”

Kotalı veya kotasız? Denizcilikte cinsiyet eşitliği ( Tuğba Bekmezci – Miklagard Ship Management S.A / Belma Bulut – Kocaeli Üniversitesi )

Zorunlu kota olmamalı

“Kotaların zorunlu olması taraftarı değiliz. Herkes denizde çalışmak istemeyebilir. Kadın denizci çalıştıranlara teşvik verilebilir. Bayan ve erkek eşitliğinin aslında hiç konuşulmaması gerektiğini düşünüyoruz. Niye bunu tartışıyoruz? niye sürekli eşitlik istiyoruz? Anayasamızda ‘herkes cinsiyetine uygun işte çalışmak zorundadır’ diye bir madde var. Firmalara vergi indirimi gibi teşvikler olabilir. Hem yaptırım hem teşvike yönelik fikirler çıktı. Her koşulda bir takım sahtecilik yapılabileceği, kağıt üzerinde gösterebileceklerini düşünen arkadaşlarımız oldu”

Kadın stajyerler ( Cemre Erkal İlbay – Oldendorff Carriers / Görkem Elmalıpınar – Zenith Gemi İşletmeciliği )

Gemi çalışanları eğitilmeli

Stajyerlerin özlük hakları üzerine değerlendirme yapılmalı. Geçmişte yaşanan olaylardan dolayı kadın arkadaşlarımız gemiye çıkınca zorluklarla karşılaşıyorlar. Bazı tecrübelerde zabitlerle konuşmalarının bile yasak olduğunu duyduk. Herkes hata yapabilir. Birinin hata yapması başkasının da mutlaka yapacağı anlamına gelmiyor. Şirketler istemiyor diyoruz ama gemide çalışanlar da istemiyorlar. Gemide çalışanların da bilinçlenmesi gerekiyor. Şirketlerin uyum eğitimleri örnek olmuş kadın çalışanlara yer vermelerini istiyoruz. Artı cinsiyet eşitliğini vurgulayacak eğitimler olabilir. Arkadaşlar staj gemisi bulamıyorlar. Burada şirketlere teşvik sağlanmalı stajyer çalıştırmaları için”

Cinsiyet eşitliği savunucuları: Kadınları destekleyen erkekler ( Yiğit Çiçek – Young Shipping Professionals / Kapt. Ulunay Terzi – COFCO International / Murat Bakal – Rana Shipping )

Kadın eğitmenler artmalı

Fırsat eşitliği, özel yaşam dengesi, mobbing, evlilik ve çocuk sorularına maruz kalmak, fiziksel yetersizlik konusu, yükselmelerde yaşanan sorunlar ve fiziksel görünümle ilgili sorunlar var. Kadın eğitmenlere daha çok yer verilebilir. Daha okulda iken sürekli erkeklerle muhatap oluyorlar. Farkındalık yaratmak için baş mühendis ve yöneticilere fırsat eşitliği eğitimi verilmesi gerekiyor. Devlet destekli olarak şirketlerde oran belirlenmesi ve yaptırımların düzenlenmesi gerektiğini düşünüyoruz. Yaptırım olmadan ilerleyemeyeceğiz. Sektörün yapısı gereği erkekler de yoğun çalışıyorlar. Burada özel yaşam dengesi bozuluyor. Önemli olan bunu yönetebilmek. Doğru eşi bulmak gerekiyor. Herkes anlayışlı değil. Denizciliği bilen insanlarla yuva kurmak daha sağlıklı olabilir”

Denizcilik sektöründe kadın girişimciliği ( Dr. Nihan Şenbursa – Ordu Üniversitesi / Kapt. Onur Doğan Alpdoğan – Marine Surveyor )

Denizci Kadınlar Derneği kurulmalı

“10, 15 yıl öncesine kadar sadece erkek mesleği sanılırken, bugün gelinen nokta gelecekteki potansiyeli de gösteriyor. Denizci kadınlar derneği gibi bir oluşuma gidilebilir. Sadece güverte ve makine değil işletmecilik okuyanları da içerek şekilde ve erkeklerin de katıldığı bir platform. Kadın personel çalıştırmayanlara kontenjan konulmasının sağlanması. Belki vergi indirimi sağlanabilir. Kadınları yelkene yönlendirmek ve bir kulüp kurup farkındalık yaratmak da faydalı olacaktır. Yelkenciliğin bir üstü denizcilik çünkü. Derneğin amacı denizcilik kültürünü yaymak olabilir. Denizcilik okulları ile kollektif çalışmalar yapılabilir. Sosyal ağ ve platformlar etkin olarak kullanılabilir. Neden istihdam edilmediklerine dair çalışmalar yapılabilir. 8 Mart’ta kutlanıp, 9 Mart’ta duvarlarla karşılaşmak istemiyoruz”

Kadın denizciler için mentörlük, kariyer rotası ve istihdam olanakları ( Kapt. Aylin Çoşkun – COFCO International / Burcu Meşelik – Cocket Marine Oil )

Okuldan önce rehberlik olmalı

Üst sınıfların alt sınıflara mentörlük yapması staj vs gibi etmenlerle kesintiye uğrayabiliyor. Bunun için e-mentörlük hayata geçirilebilir. Staj öncesi bir rehber kitapçık yayınlanabilir. Doğru rehberlik okula başlamadan verilmeli. Yoksa geç olabilir. Sadece gerçekten sevecek olanların denizcilik eğitimi almasının sağlanması gerekiyor. Ders programları ve müfredatların da beklentilere göre ayarlanmasını öneriyoruz. Nitelik azalıp nicelik artmalı”

Kadın dostu gemiler istiyoruz