Moskova’nın Ukrayna limanlarını füze ve İHA’larla hedef alması karşısında Ukrayna Rus donanmasını ve askeri limanlarını insansız deniz araçlarıyla (İDA) vurmaya başladı. Rusya’nın Karadeniz’deki ana askeri limanı olan Novorossiyk’i hedef alan Ukrayna İDA’ları Rus donanmasına ait büyük tank çıkarma gemisi ‘Olenegorskiy Gornyak’a ağır hasar verdiler. Rusya ise İDA’ların imha edildiği iddiasında bulundu. Modern İDA’ların deniz savaşlarında ilk kez kullanımı da Karadeniz’de olurken İDA’ların geleceğin deniz savaşlarında merkez olacağı ifadelerine de yer verilmekte. Bu alanda lider olan iki ülkeden birisi de Türkiye.
Ukrayna İDA’sının Rus gemisine saldırırken kaydedilen görüntüsü deniz savaşlarında yeni dönemin başlangıcı olarak yorumlandı.
Türkiye ve Abd zirvede
İlk gelişmiş teknolojiye sahip askeri İDA’yı ABD ordusuna teknoloji geliştiren ve Savunma Bakanlığı’na (Pentagon) bağlı durumda bulunan Savunma İleri Araştırma Projeleri Ajansı (DARPA) üretti. 2016 yılında geliştirilen ilk askeri İDA prototipi anti-denizaltı İDA’sı olarak tasarlanan Amerikan ‘Sea Hunter’ (Deniz Avcısı) oldu. Bu İDA’yı Fransa-İngiltere ortak yapımı MMCM (mayın temizleyici İDA) izledi ancak bu alanda ABD ile birlikte dünyada en geniş ürün yelpazesine sahip iki ülkeden birisi Türkiye.
‘ULAQ’ İDA’ların tarihini değiştirdi
Türkiye İDA üretiminde ilk gövde gösterisini 2018 yılında Aselsan yapımı insansız su üstü hedef botu ALBATROS-T ile gerçekleştirdi. Bir yıl sonrasında aynı aileden ALBATROS-K’ı envantere katan Türk mühendisler 2021 yılında Ares, Roketsan ve Meteksan Savunma ortak yapımı ilk silahlı insansız deniz aracı (SİHA) ULAQ’ın atış testini başarıyla gerçekleştirdiler. ULAQ SİDA’nın savaş gemilerinden denize indirilebilmesi, mobil cihazlardan kontrol edilebilmesi, gözlem, istihbarat, su üstü savaş, asimetrik muharebe, silahlı devriye ve koruma gibi görevleri aynı anda yapabilmesi küresel ölçekte büyük ses getirdi. Uluslararası savunma medyasında ULAQ “İDA tarihini değiştiren araç” olarak tanıtıldı.
2022 tarihteki ilk İDA saldırısı gerçekleşti
Ukrayna’nın Novorossiysk Limanı’na gerçekleştirdiği saldırı ilk İDA saldırısı değil. Rusya’nın iddiasına göre 2022 yılında Rusya’nın Kırım’daki birliklerinin Ukrayna’ya ana geçiş noktası olan Kırım Köprüsü saldırısı ve geçtiğimiz Temmuz ayında aynı köprüde meydana gelen patlamalarda da Ukrayna İDA’ları kullandı. 29 Ekim 2022 tarihinde Ukrayna yine çok sayıda İHA ile Rusya’nın Kırım’daki ana deniz üssü Sivastopol’e İDA saldırısı gerçekleştirdi. Sivastopol’deki bu deniz üssü saldırısı tarihteki ilk İDA saldırısı olarak da kayıtlara geçti. ABD Denizcilik Enstitüsü’nün raporuna göre bu saldırıdan iki ay sonra “Rusya kendi ana topraklarındaki limanlara çekilmek ve bu alanın dışına çok çıkmdan Karadeniz’deki faaliyetlerini azaltmak” zorunda kaldı.
İDA’lara karşı yunus balıkları kullanılıyor
İDA’lar deniz savaşlarında alınan karşı önlemler konusunda radikal yöntemlere de yol açmış durumda. Uluslararası haber ajanslarının verdiği bilgilere göre Rusya deniz üslerini İDA’lardan korumak için “özel eğitimli yunus balıklarını deniz üsleri yakınlarına bıraktı.” Rusya ayrıca İDA’lara karşı deniz üslerinin yakınlarına özel nano karbon ağlar da ördü.
Abd’de İDA için istenen bütçe 555 milyon dolar
17 Nisan 2023 tarihli ABD Kongresi Araştırma Hizmetleri Merkezi (Congressional Research Service) raporunda ise ABD Donanması’nın Kongre’den İDA programı için 555 milyon dolarlık bir bütçe istediği görülmekte. Raporda İDA’ların deniz savaşlarında yarattığı bir başka değişiklik için de şu yoruma yer verilmekte:
“İçinde insan olmadığı için savaşta nispeten kolay ‘harcanabilir’ durumda bulunan İDA’lar dolayısıyla deniz üstünde çatışma çıkma olasılığı daha güçlü hale gelmekte. Bu araçlara sahip olan ülkeler çatışma koşullarını daha alta çektikleri için kolaylıkla savaş riski oluşturmaktalar. Bu risk İran’ın İDA’larının bulunduğu Basra Körfezi’nde ve Çin İDA’larının bulunduğu Güney Çin Denizi’nde özellikle artmakta.”
