Türk P&I Sigorta Genel Müdürü Ufuk Teker, NTV’de Noyan Doğan’ın sunduğu Bakış programına konuk oldu.
Programda savaş nedeniyle ticari gemiler, deniz ticareti, Karadeniz’deki serseri mayınların sigorta sektörüne yansımaları, turizm sezonu açılırken tüm turizm deniz turizm işletmelerinin gemilerin yatların hepsine sigorta zorunluluğunun getirilmesi deniz araçlarındaki sigorta işlemleri enine boyuna konuşuldu.
Soru cevap şeklindeki programda Türk P&I Sigorta Genel Müdürü Ufuk Teker, soruları ve bilinmeyen konulara açıklık getirdi. İşte o söyleşi:
Geçtiğimiz gün Sayın bakanda açıkladı 22 gemimiz Rus limanlarında bekliyor sayıyı bu mudur? Bildiğimiz kadarıyla bu bölgeye ‘Karadeniz Bölgesine sigorta teminatı bulunamadığı için bu gemiler yola çıkamıyor’ diye biliyoruz durum nedir hangi noktadayız bu gemiler Türkiye’ye nasıl gelecek?
Karadeniz bizim en uzun sahil şeridimiz olan denizlerden biri. Doğu Akdeniz’deki en büyük koster filosuna sahibiz. Türk sahipli gemiler çoğunlukla Kuzey komşularımızdan Rusya, Ukrayna, Bulgaristan, Romanya, Gürcistan’dan yoğun bir şekilde taşımacılık işlemi yapıyorlar. Bu sebeple de Rusya Ukrayna savaşı başladığı anda bölgede 96 tane geminin dörtte birine yakını Türk sahipli ve Türk bayraklı gemilerden oluşuyordu. Savaş sırasında gemilerden üç tanesi fiziki olarak hasar gördü bir tanesi battı.
Bunlar bizim gemilerimiz mi?
Orada bulunan gemilerin tamamı bizim gemilerimiz değil. Karadeniz’in kuzeyini düşünürseniz kuzeybatısında Ukrayna limanları var, Azak Denizi var, ortada Azak Denizi içinde hem Rus hem Ukrayna limanları var bir de Karadeniz’e, Azak dışında olan Rus limanları var. O yüzden bölgedeki gemilerin tamamı Türk gemisi değil. Buradaki limanlar Rusya’nın kontrolüne geçtikten özellikle Türk gemilerinin çıkışına kontrollü olarak müsaade edildi.
Olaya jeopolitik tarafını bir kenara bırakıp sigorta tarafından bakarsak kriz başladıktan sonra bölgede bir risk oluştu. Sigorta şirketleri özellikle Batı Avrupalılar bölgeye giden gemilere teminat vermekten kaçındılar. Teminat verenlerde fahiş fiyatlarla yüksek primler tahakkuk ettirmek istediler.
Dünyada deniz sigortacılarının oluşturduğu bir kurum var ‘savaş komitesi’ adı altında. Bu komite sadece Rusya Ukrayna limanların da değil dünyada değişik yerlerde de savaş durumu meydana çıkınca riskli bölge ilan ediyor. Ukrayna ve Rusya bölgesi de riskli ilan edildikten sonra çok fahiş primler tahakkuk ettirildi. Bunun üzerine bir de Rusya’ya karşı uygulanan yaptırımlar sebebiyle belli bölgelerdeki sigortacılar, özellikle Batı Avrupalı sigortacılar bu bölgelere hiç teminat vermemek gibi bir yol izlediler. Ya çok fahiş prim istediler ya da teminat vermediler. Bu prim ne anlama geliyor, bunu bir örnekle açıklayabiliriz; Diyelim ki 100 liralık bir malın bedeli var, bunun diyelim ki on liralık taşıma ücreti var, daha önceden olmayan bir savaş riski primi de o mal bedelinin taşımacılık ücretinin üzerine ilave edilip sonra bu ton ve kilo başına malın bedelini aşırı derecede artırır hale geldi. Sigorta olmadan tabi suyun üzerinde bir deniz aracının sefer yapması mümkün değil. Bankalar akreditif açmadıkları için ticaret gerçekleşmiyor. Bu kargo sigortası için geçerli, hem P&I sigortası hem de geminin gövde sigortası için birçok banka kreditör kuruluş devrede ona müsaade etmiyor.
Şu anda o durumda mı?
Şu andaki durum şöyle, Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi bu konuda çok proaktif bir uygulama ortaya koydu. Özel riskler yönetim merkezi adı altında bir kurumumuz var, Türk Reveranssın çatısı altında bulunan. Sadece denizcilikle ilgili değil yük sigortaları, havacılık sigortaları ve denizcilik sigortalarıyla ilgili eğer ki özel riskler yönetim merkezinin kuruluş amacı reverans veya sigortalanamayacak riskler varsa oluşturulacak fonlarla bu riskleri yöneltmek. TC Hazinesi bu konuda gerçekten çok proaktif davranıp denizcilik ve havacılık sektörünün yanında olduğunu gösterdi.
Sigorta yapıldı ve bu gemiler istedikleri zaman gelebilirler. Sigorta yapılabilir hale geldi. Bu bize mi has sadece?
Türk sahipli gemilere Türk bayraklı olmasına gerek yok işletmecisi sahibi yönetici şirketi Türk ise bu teminatı satın alabiliyor. Tabi onun ötesinde başka bir durumda var politik bir taraf. Ukrayna tarafı limanlarda gemileri canlı kalkan olarak kullanıyor, Türk gemilerinin olması politik olarak bir kaldıraç. O yüzden de sigortası yapılınca hemen sefer yapılamıyor. Bunu orada sıkışmış gemiler için söylüyorum. Bu arada bizim her iki ülkeyle yıllık 20 milyar doların üzerinde ticaret hacmimiz var. Rusya ile olan ticareti de önemsendiğini tahmin ediyorum ülkemiz için önemli bir miktar çünkü. Rusya ticaretini devam ettirebilmek için bu sigorta çok önemli. Şu anda bu temin edilebilir durumda.
Mayının vereceği balıkçı teknesi olabilir yatlar olabilir Türk karasularında vapurlar olabilir şehir hatları vapurları sigorta kapsamında mı bunlar?
Büyük ticari gemiler yük gemilerinde savaş, riskler bütün deniz sigortalarında teminat haricidir. Ayrıca savaş rizikoları teminatı almış olan bütün deniz araçlarında serseri mayın diye tabir ettiğimiz eski bir savaştan ya da aktif bir savaştan kopup gelmiş mayına çarpması durumunda rizikolu bölgenin dışında savaş komitesinin belirlediği sınırın dışında mayınla temas edip gemi fiziki bir hasara uğrarsa teminat altında fakat deniz aracının sahibinin savaş rizikolarını teminata ilave ettirmesi burada hayati önem taşıyor.
Balıkçı teknelerinde var mı bunlar?
Amatörlerde olduğunu düşünmüyorum. Programlarda altını çizmeye gayret ettiğim önemli bir durum var. Bu konularda ilgili deniz sigortacılarıyla ile aracılarla konuya hakim sigorta acentelari ve brokerlerle çalışıyorsa deniz aracı sahibi muhtemelen vardır. Ama çok yaygın olarak küçük deniz araçlarında olmadığını söyleyebilirim.
Almalarında fayda var
Serseri mayınların nerede ne zaman çıkacağı belli değil. Bu yüzden yüzde yüz kesinlikle almalarında fayda var.
Gezi teknelerinde sigorta zorunluluğu
Turizmde kullanılan gezi teknelerinde sigorta zorunlu hale geldi. Her yıl yerli ve yabancı 3.5 milyon turist taşıyan gezi teknelerinde risk ortadan kalktı. Bu düzenleme ile gezi tekneleri eğlence amaçlı yatlar ticari yatlar yüzer otel ve lokanta su üstündeki tüm araçlar P&I sigortası yaptıracak. Üçüncü şahıs mali sorumluluk sigortası bulunan deniz turizm araçları da sigorta teminat tutarlarını 1 Mayıs 2022 tarihine kadar uyumlu hale getirecek. Bodrum Marmaris Antalya gibi turistik bölgelerde günlük tur düzenleyen üç bine yakın gezi teknesi bulunuyor. Her yıl üç buçuk milyona yakın yeril ve yabancı turist taşıyan gezi teknelerinin yüzde 90’ında sigorta bulunmuyor, kaza anında turistlerin hiçbir güvencesi olmuyordu. Uluslararası denizcilik kurallarına göre 12 ve üzeri yolcu taşıyan tüm deniz araçlarında olası bir kazada yolcuların uğrayacaklar ı bedeni zarar ve çevreye karşı verilecek zarara karşı sigorta zorunluluğu bulunuyor. Turizm bakanlığı yönetmeliğine göre sigorta yapılan gezi teknelerinde ise gövde sigortası zorunlu tutuluyor. P&I sigortası tercihe bırakılıyordu.
Gezi tekneleri için düzenleme yapıldı, hayırlı olsun bu başladı m?
Bu zaten yürürlükte olması gereken bir husustu öncelikle yeni Türk ticaret Kanunu ile denizde 12’nin üzerinde yolcu taşıyan her bir deniz aracının 250 bin SDR özel çekme para birimi olan SDR’den ki yolcu başına yaklaşık 400 bin dolara geliyor, her bir yolcu için bu kadarlık sigorta teminatı bulundurmalı, aksi taktirde liman başkanlığı seferine müsaade etmeyecektir, zaten yeni Türk ticaret kanunu yürürlüğe girdiğinden beri vardı.
Yolcu taşıyan ne kadar deniz aracı varsa boyutu önemsiz, ama yapmıyorlar
Yapılmıyordu… Düzenli hatta yolcu taşıyanlarda bu teminat vardı kanun yürürlüğüne girdiği andan itibaren deniz turizm araçları kapsam dışı tutulmuştu. 2021 Temmuz ayının sonunda turizm teşvik kanununda yapılan düzenleme ile bu kapsam dışı durum normalleşti. Aslına bakarsanız Türk Ticaret Kanunu ile paralellik içerir hale geldi ve deniz turizm araçlarının istisnai durumu ortadan kalktı. Akabinde de bununla ilgili düzenlemeyi her bakanlık zorunlu sigorta tesis edebilir fakat burada sigorta emeklilik denetleme ve düzenleme kurulu bir düzenleme yaparak tarife talimat tebliği ile mevcut limitleri yetersiz olan deniz araçları sahiplerine 1 Mayıs’a kadar teminat limitlerini kanunun emrettiği seviyeye çıkartmasıyla ilgili bir düzenleme yaptı. Bunu da duyurdu şu anda liman başkanlıkları gerekli teminata sahip olmayan deniz araçlarını seferine müsaade etmeyecek şekilde.
1 Mayıs’tan itibaren başlıyor bütün bu gezi tekneleri yatlar falan bunların hepsi. 1 Mayıs’tan itibaren zorunlu sigortalı olacak öyle mi?
Uygun teminata getirmeleri için 1 Mayıs’a kadar süre verildi
Hiç yoksa?
Hiç yoksa zaten temin etmesi gerekiyor ama bir teminatı varsa dahi 1 Mayıs’ta bunu düzenlemek zorunda.
Bu teminat gövde sigortası olabilir ama bu değil diğerini yapması lazım
Değil aynı müstakil bir sorumluluk sigortası, mal ve sorumluluk sigortalarının iç içe olması tek bir limitten yönetilmesi çok kolay değil. Sigortacılık tekniği bu ayrı bir poliçe. Sadece taşıdığı yolcuya çevreye personeline karşı olan tüm sorumlulukları içeriyor. Çatışma neticesinde üçüncü şahıslara verdiği diğer tekneye verdiği zararları da karşılıyor.
Ne kadar deniz aracı bu sigortayı yaptırmak zorunda?
Türkiye’de turistik bölgelerde günlük gezi tekneleri var biliyorsunuz. Bir haftalık bizim gulet diye tabir etiğimiz herkesin anlayacağı şekliyle haftalık olarak yolcularını alıp liman bölgesinde belki biraz dışında sefer yapanlar var. Hatta yurt dışına, Yunan adalarına bile götürenler var. Bir de liman sahası içerisinde kısa seferlerde yolcu taşıyan deniz araçları var. Kabaca üç tipte deniz aracı var. Sanırım üç bin civarında deniz aracından söz ediyoruz.
Bunların kaçı sigortalı
Aslında sigortasız demek sektöre haksızlık etmek olur. Bir takım sigortalar vardı ama uygun limitlerde değildi. Gövde sigortalarıyla kombine edilmiş üçüncü şahıs mali mesuliyet ama uygun olmayan limitlerle teminat alıyorlardı. Şimdi artık düzenlemeyle turistlerimiz için tatillerini geçiren vatandaşlarımız artık uygun limitlerle sigorta güvencesi altına alınacaklar.
Tekne sahipleri bu sigortayı nereden yaptıracak, primi pahalı mıdır?
Evet bunu Türk P&I acentelerinden herhangi bir sigorta brokerinden temin edebiliyorlar.
Bu arada Türk P&I Türkiye’de deniz sigortaları için kurulmuş bir şirket
Evet Türk P&I deniz sigortacılığa konusunda uzman şirket. 370 tane yurt dışında bürosu olan 145 ülkede de aktif olan 17 ülkede poliçe satan gelirinin de yüzde 65’i yabancı müşterilerden gelen bir sigorta şirketi Türk P&I. Temini kolay bir poliçe.
Pirimler pahalı mı?
Limitler çok yüksek 100 yolcu taşıyan bir deniz aracının 50 milyon dolar gibi bir teminata ihtiyacı var. Yani mavi otobüslerin yolcu sorumluluk sigortası kadar söyleyebilirim size. Halk otobüsleri kadar, 1500 dolarlar civarında bir prim olduğunu söyleyebilirim guletlerin bin dolar civarında.
Bazı teknelerde zaten olması gerekiyordu, düne kadar yapılmıyordu kazalarda ne oluyordu?
Zaten sorun o burada kamu menfaatini gözetmek için idareler evreye giriyor. Oraya binen yolcu o deniz araçlarını kullanan yolcu başına bir şey geldiğinde sigorta teminatı vardır diye farzederek biniyor. Kaza başına geldikten sonra hiç teminatı olmadığını varsayalım deniz aracının sahibiyle veya işletmecisiyle tazminat almak üzere yüz yüze kalacaklar. Tabi bu sigortacılıkta benden çok daha önce başladığınız için çok daha iyi biliyorsunuz bu gibi durumda kamuyu şahıslarla yüz yüze getirmemek sigorta teminatını uygun bir şekilde temin etmek gerekiyor. Bu düzenleme ile oradaki o belirsizlik ortadan kalkmış oluyor.
Bu tür davalar adamın elinden tekneyi aldırır yani tekne gider yani
Tekne gider bir anlamda kusuru varsa zaten deniz aracı sahibi mal varlığıyla bir şekilde sorumlu olur, ama yoksa o zaman mağduriyetler ortaya çıkabilir sigorta teminatı bu anlamda çok önemli.
