Yüksek Denizcilik Okulu (YDO) 1987 Güverte mezunu Kılavuz Kaptan Uluç Hanhan, yerel tarih çalışmaları yapıyor, yakın dönem deniz tarihiyle ilgili makaleler yazıyor. Bir Zamanlar Uzunada adlı ilk kitabını 2017 yılında yayınlanan Hanhan, 2021 yılı başında İzmir Körfezi Batıkları kitabını okurlarıyla buluşturdu.
Sizi tankerlerde Güvenli Yönetim Sistemi’ne (SMS) geçişin olduğu yıllara götüreceğim. 1998 yılında İzmir merkezli bir kimyasal tanker filosunun güverte enspektörü kadrosunda çalışıyordum. Filomuzda altı tanker vardı ve bu tankerlerin dwt’leri binden başlayıp, altı bine kadar çıkıyordu. 1997 yılının ikinci yarısında, hedef tarih olan 1 Temmuz 1998 için hummalı bir çalışma başlattık. Bir yandan Güvenli Yönetim Sistemi el kitapları oluşturuluyor, bir yandan formlar basılıyor, gemilerin malzeme ve personelin eğitim eksiklikleri tamamlanıyor, mesai saatleri uzuyor, klas kuruluşu ile görüşülüyor, gemilere sık sık ziyaretler, kontroller ve sörveyler yapılıyordu. Sörveyden geçmesi gereken son gemi M/T Sarıgöl’dü. Onu da 30 Haziran 1998 günü, Makine Enspektörü Sevgili Ramazan Avcı Ağabey ile beraber, Alman Loydu’ndan (GL) Murat Nurova Ağabeyimizin yaptığı sörvey sonucunda sisteme geçirdik. Omuzlarımızdan büyük bir yük kalkmıştı. Bunu Foça’da bir balık restoranında kutladık. Artık sıra bu yeni sistemi tanımak, işletmek, uygulamak ve aksayan yönleri olduğunda ona uygun aksiyon almaktı. Şirkette sistemin işlemesini görmek mümkün olmadı zira şirket sahibine verdiğim söz gereği 1 Temmuz 1998’de o şirketten ayrıldım.
Daha sonra çalıştığım kimyasal tankerlerde sistemle tanıştım. Aslında ISM Kodu öncesinde, ciddi armatörlerin buna benzer bir sistemleri olduğu biliniyordu. ISM Kodu gemilerde uygulanmaya başlayınca, gemilere bir düzen geldiğini, şirketle olan iletişimin arttığını ve kazaların azaldığını öne sürmek mümkün. ISM Kodunun ete kemiğe bürünmüş şekli ise “Yönetim El Kitapları”dır. Bu kitabın sade olması ve mümkün mertebe az sayıda form içermesi önemli. ISM Koda geçiş sürecinde, denizcilik sektöründe ISM Kod için “Yönetim El Kitabı” yazan danışman firmalar ortaya çıktı. Biz de yukarıda söz ettiğim firmada böyle bir danışman firmadan hizmet satın aldık. Şirketin çalıştırdığı gemi tipine göre (tanker, kuruyük, RoRo, dökmeyük vb.) matbu el kitapları hizmet alan firmaya sunuluyordu. Tabii yüzlerce formla beraber. Bu kısa zamanda gemilerde “kırtasiyeciliği” getirdi. Sistemin özü unutulmuş, sadece formlara odaklanılmıştı. Bu arada gemilerden personel azaltılması yaygınlaşmaya başladı. Sonuç olarak bugün gemiinsanları hem sistemi işletiyor hem de asli görevlerini yapmaya çalışıyorlar. Bir yandan Covid sürecinde limanlarda karaya çıkamıyorlar, bir yandan da denizde çalışmaları “yıpranma”dan sayılmıyor. İzine ayrıldıklarında yeni bir kontrat yapıp yapamayacakları da şüpheli. Hele denizcilik okullarında okuyan gençlerin bir staj sorunu var ki, yıllardır çözülmeyi bekliyor.
Gelelim konumuza. Güvenli Yönetim Sistemi kılavuzluk hizmetlerine de uygulanmış durumda. Gemilerin sisteme girmesi ve bununla ilgili sertifikayı bulundurması zorunlu iken kılavuzlukta bu sertifikaya sahip olmak bir zorunluluk değil. Tabii ki şimdilik. ISPO (International Standart for MaritimePilot Organizations), dünya çapındaki kılavuz teşkilatları için tercih edilen güvenlik ve kalite yönetim sistemidir. Türkiye’de sadece bir kılavuzluk teşkilatı ISPO sertifikalıdır. Bu sayının yetersiz olduğunu söylemek mümkün. ISPO’nun merkezi Rotterdam’da. ISPO 2005’te Rotterdam’da kuruldu, IUG ( International Users Group, ISPO’dan sorumlu) ise 2008’de kuruldu. Şu anda dünya çapında, Karayipler’den Avrupa’ya, Orta Doğu’dan Avustralya’ya uzanan, ISPO sertifikalı 31 kılavuzluk teşkilatı var ve bu teşkilatlardaki kılavuz kaptan sayısı 1300. IUG daha fazla kılavuzluk teşkilatının akreditasyonu için çalışmalarını sürdürüyor.
Hadi şimdi ISPO’nun web sitesine bir göz atalım:
ISPO (Kılavuzluk Teşkilatları için Uluslararası Standart): kılavuz kaptanlar ve kılavuzluk teşkilatları için güvenliği ve kaliteyi artıran bir uygulama standardıdır. Limanla ilgili tüm paydaşlara kılavuzluk standartlarında öz düzenleme ve şeffaflık sağlar. İşin doğası gereği, kılavuz kaptanlar özgüvenli ve iddialı olmalıdır. Ancak aynı zamanda, bir geminin geçişinin en kritik aşamalarında gemi mürettebatına uyum sağlayabilecek, takım çalışmasına uygun kişiler olmalılardır. Kılavuz kaptanlar kaliteli hizmetler sunduklarına inanırlar. Ancak, kılavuz kaptanların sundukları hizmetlerden denetlenebilir standartlar ve şeffaflık beklenmektedir. Bu talep özellikle petrol endüstrisinden gelmekte ve gün geçtikçe artmaktadır. Ayrıca, ISPO sistemini benimsemek size bir kılavuzluk teşkilatı içindeki tüm süreçleri yakından görme fırsatı verir. Yalnızca bir güvenlik kültürünü teşvik etmekle kalmayıp aynı zamanda sürekli iyileştirmeye izin veren bir yönetim sistemi sunar.
Uluslarası Kullanıcılar Grubu: ISPO standardının sorumluluğu, ISPO sertifikalı kuruluşların Uluslararası Kullanıcılar Grubuna (IUG) aittir. UIG aşağıdakilerden sorumludur:
- standardın bakımı ve daha da geliştirilmesi.
- ISPO sertifikalı kuruluşlar arasındaki iletişim ve aşağıdakilerle ilgili olarak ISPO sertifikalı kuruluşlar ve diğer ilgili tarafların bilgilendirilmesi:
- standardın içeriği ve tüm destekleyici belgeler
- klas kuruluşlarının tanınması
- Genel olarak ISPO sertifikası
- standardın uygulanmasıyla ilgili olarak potansiyel üyeleri ve diğer ilgili tarafları desteklemek.
- klas müesseselerinin ISPO sertifikasyonu için bağımsız kuruluşlar olarak tanınması ve yetkilendirilmesi.
- sertifikaların yönetimi; sertifikalı kuruluşlar ve yetkili klas müesseseleri
ISPO’nun Vizyonu: ISPO, dünya çapındaki kılavuzluk teşkilatları için tercih edilen kalite standardıdır.
ISPO’nun Misyonu: Kılavuz kaptanlar tarafından sağlanan hizmetin kalitesi ve güvenilirliği hakkında paydaşlara açık ve şeffaf bilgi verir.
Özellleştirilmiş Prosedürler: ISPO standartlarını uygulayarak çalışmanın faydaları çoktur. ISPO, özel bir iş planı sağlar. Kılavuzlar için açık yönergeler ve teslimat koşulları için bir çerçeve sunar. Bu nedenle ISPO standartları, müşterilere ve paydaşlara karşı şeffaflık sağlar. ISPO, kılavuz kaptanlara ve kılavuzluk teşkilatlarına adanmıştır. Standartların değerlendirmesi, bağımsız bir klas kuruluşu tarafından sağlanır. Kılavuzluk uygulamaları limandan limana farklılık göstermektedir. Bu nedenle ISPO, dünyanın farklı yerlerindeki kılavuzluk teşkilatlarına prosedürleri kendilerine göre kişiselleştirmeleri için alan tanımaktadır. Bu nedenle standartlar, dünya çapında farklı durumlara uyacak modüller içerir.
Denetimler ve Klas Kuruluşları: ISPO başlıkları, neyin yönetilmesi ve neyin kontrol edilmesi gerektiğini belirler. Yönetim kontrol el kitabı, kalite sistemini yönetmek için kurallar ve talimatlar içerir. Ayrıca, iç ve dış denetimler ve klas kuruluşlarının akreditasyonu gibi pek çok konu ile ilgili talimatlar da burada yer alır. Başarı derecesi, her şeyden önce şirket yönetiminin özveri derecesi ile belirlenir. ISPO, yalnızca neyin başarılması gerektiğini bulmak için ve organizasyonu, hangi görevlerin üstlenildiğini ve bunun ne şekilde ve kim tarafından yapıldığını analiz etmek için bir araçtır. Ayrıca teşkilat içindeki sorumlulukları ve yetkileri de tanımlar. ISPO, gözlemlenen sapmalar, öneriler ve iyileştirme gereksinimi ile nasıl başa çıkılacağı gibi soruları yanıtlamaya yardımcı olur. ISPO, bir kılavuzluk teşkilatının performansını sürekli iyileştirmek için iyi bir yapı sunar!
Standardın Başlıkları: Dünyada çok sayıda kılavuzluk teşkilatı bulunmaktadır. Bunların her biri ulusal ve yerel boyutlardaki yönetim ve mevzuat kurallarına tabidir. Her limanın karmaşıklığı ve farklı koşulları, her kılavuzluk teşkilatı için özel çözümler gerektirir. ISPO, her bağımsız kılavuzluk teşkilatı için uygun prosedür ve talimatları uygulamak için yeterli olanaklar sağlar. Ancak standart, tüm kuruluşların uyması gereken genel bir temel çizgiye sahiptir.
Eğer uygunsa aşağıdaki öğeler yönetilmelidir: İşlevsel gereksinimler, belge gereksinimleri, yönetim sorumluluğu, işe alım, eğitim ve kalifikasyon, kılavuzluk operasyonları, lojistik operasyonlar, acil duruma hazırlık, müşteri ile ilgili süreçler, risk, olay ve kaza yönetimi, ölçüm, analiz ve iyileştirme
ISPO Standardı Aşağıdaki Kısımlardan Oluşmaktadır:
Bölüm A – ISPO’dur (bu bölüm standarttır)
Bu bölüm, bir kılavuzluk teşkilatının ISPO’ya uygun kabul edilmesi için uyması gereken zorunlu hükümleri içerir. İstisnalar mümkündür, ancak klas kuruluşunun onayına tabi olacaktır.
Bölüm B – ISPO Yönergeleri
ISPO yönergeleri, ISPO’nun tek tip bir şekilde uygulanmasına yardımcı olmak için önerilen rehberliği içerir. Bu kılavuzda önerilen önlemler zorunlu değildir ve verilen örnekler yalnızca belirli ISPO gerekliliklerine nasıl uyulabileceğini göstermeyi amaçlamaktadır. Ancak bunlar dikkate alınmalıdır.
Bölüm C – Yönetim ve Kontrol El Kitabı
Bu bölüm, sistemi yönetmek için tek tip standartların kullanımını içerir. Güvenlik ve kalite yönetim sisteminin özellikleri ve ISPO’nun bu özellikleri nasıl kapsadığı açıklanmaktadır. Bu belge, güvenlik ve kalite denetimlerinin prensibini tanımlar. Ayrıca bir kılavuzluk teşkilatının ISPO’ya uygun olduğunu gösteren bir sertifika verilmeden önce neden iç ve dış doğrulama yapılması gerektiğini açıklar. Buna IUG’nin el kitabı denilebilir.
Bölüm C gizlidir ve yalnızca ISPO sertifikalı kılavuzluk teşkilatları, IUG ve Klas kuruluşları tarafından kullanılabilir.
UIG (Uluslararası Kullanıcılar Grubu): ISPO sertifikalı pilot kuruluşlar adına ISPO’dan sorumlu olan organdır.
Katılma (üye olma) : Tüm ISPO sertifikalı kılavuzluk teşkilatları, IUG’nin katılımcı bir üyesi olmak isteyip istemediklerini belirtebilir. IUG kurulu üyelere danıştıktan sonra üyeliğe karar verir. IUG üyesi olmakla, bir kılavuzluk teşkilatı ISPO’nun içeriği üzerinde etki sahibi olabilir.
Ücret: Tüm IUG üyeleri üyelik ücreti öderler. 2019 yılında, üye olanteşkilattaki her bir kılavuz başına ücret 35,- € ‘dur. Yıl içinde IUG’a katılan yeni üyeler için ücret, yılın geri kalanı için günlük orantılı olarak hesaplanacaktır.
Bildiğiniz gibi Türkiye’deki büyük kılavuzluk teşkilatlarının birçoğunda Kalite Sistemi var. Ancak bunlar daha çok hizmet üreten şirketleri kapsayacak şekilde dizayn edilmiş. Burada ISPO’nun en önemli özelliği tamamen kılavuzluk teşkilatlarına yönelik olarak dizayn edilmesi. Sanırım bundan sonra ISPO’yu daha çok konuşacağız.
Yazının sonunda bir haberimiz var. Bir sonraki ISPO konferansı 21- 22 Eylül 2022’de İrlanda- Cork’ta gerçekleştirilecek. ISPO akreditasyonu ile ilgilenen herhangi bir kılavuzluk teşkilatı konferansa davetli olduğu web sitesinde ilan edilmiştir.
Şen ve esen kalınız.
( Not: Yardımları için Ayşenur Aydıner’e teşekkür ederim. https://www.ispo-standard.com/)