Denizcilik Genel Müdürlüğü 16 Kasım 2022’de P & I Teyit mektubu konulu bir duyuru yayımladı. Duyuruda tankerlerden teyit mektubunun neden isteneceğini şöyle açıklıyordu; “… olası bir kaza halinde ülkemiz, değerlerimiz ve halkımız için katastrofik sonuçları olma olasılığı çok yüksek olan özellikle ham petrol ürünleri gibi yükleri taşıyan yüklü gemilerin Türk Boğazları’ndan geçişleri esnasında, P&I sigortalarının halen geçerli ve kapsayıcı olduğunun bir şekilde teyit edilmesi gerekmektedir. Aksi halde, olası bir kaza sonrasında, P&I sigorta kuruluşunun bulunamaması veya sigorta kuruluşunun yukarıda belirtilen sebeplerle yapılması gereken iş ve işlemleri reddetmesi veya bütün bunlara ilişkin süreçlerin zaman alması ve gerekli müdahalelerin gecikmesi hallerinde; öncelikle ülkemiz, değerlerimiz ve halkımız hayati derecede zarar görebilecek, bunun yanında ise önemli bir suyolu olan Boğazlarımızın bu süreçte kapalı kalması halinde de tedarik zinciri ve lojistik hareketlilik durma noktasına gelecek, küresel bir kriz durumu meydana gelebilecektir. Bu sebeple, geminin yaptığı bu sefer esnasında halen geçerli P&I sigortası kapsamında olacağına ilişkin ilave bir teyit mektubu alınmasının en maliyet-etkin ve makul çözüm olacağı değerlendirilmiştir.” 1
Denizcilik Genel Müdürlüğü özellikle yüklü ham petrol tankerlerinin bir kaza yapması halinde küresel bir krize yol açabilmeye varacak durumların oluşabileceğini çarpıcı bir şekilde vurgulamış. Böyle bir kaza olayının felakete yol açabileceğinin farkında ve resmi bir dille duyurmuş. Sağ olsunlar. Teyit mektubu tabii ki kaza olmasını önleyecek bir tedbir değil. İstenmeyen bir kaza durumunda yapılması gereken çalışmaları finanse edecek sigortanın geçerliliğini, varlığını garanti almaya yönelik olumlu bir adım. Türk Boğazları’nı kullanan tüm gemiler için de böyle bir teyit uygulaması yapılmalıdır.
Esasen 1979 INDEPENDENTA tanker kazasından beri ülkemizi bizlerin adına yöneten seçtiğimiz hükümetler, petrol tankeri riskini ortadan kaldırıp seyir emniyetini artırabilmek üzere, çeşitli olumlu çalışmalar yapmış, Türk Boğazları’nda seyir emniyetine yönelik birçok mevzuat yayımlamış, en önemlisi tüm hükümetler petrolün tankerlerle değil petrol boru hatları ile taşınması gerektiği sonucuna varmıştır. İşin içinde olup riskleri bizzat yaşayan biz denizciler de petrol boru hattı konusunu özellikle desteklemiştik. Sonuç olarak 2006 yılında Karadeniz ülkelerinin ürettiği petrolün bir kısmını taşıyacak Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattının inşası tamamlandı ve bu hattan petrol taşınmasına başlandı. Hemen arkasından 2007 yılında da, yine seçtiğimiz hükümet tehlikenin boyutlarını anlatarak, boru hatlarının devamı olarak Samsun-Ceyhan boru hattının temelini attı. BTC’ açılış töreninde projenin, Türk Boğazları’ndaki seyrüsefer güvenliğinin sağlanması bakımından önemli olduğuna dikkat çeken Başbakan, projenin, çevre açısından büyük tehlike arz eden petrol tankerlerinin Boğazlardan geçişini hafifleteceğini söyleyerek Samsun-Ceyhan by-pass petrol boru hattının, Karadeniz’e ulaşacak petrolü en ekonomik ve çevre açısından en sürdürülebilir biçimde Akdeniz’e aktaracağını vurgulayarak, bunun aynı zamanda Boğazlar ve İstanbul’u tehdit eden tanker trafiğinin de hafifletilmesini sağlayacağına işaret etti. Erdoğan, ”Bu nedenle, projenin hayata geçirilmesi için Hükümet olarak üzerimize düşen ne varsa yerine getirmeye hazırız” dedi.2
Bu ileri seviyedeki çalışmalara rağmen temeli atılan proje yürümedi ve bu şekilde bugüne gelindi. Ne yazık ki bugünlerde petrol boru hatları ile ilgili bir çalışma olup olmadığı hakkında bilgimiz yok.
Teyit mektubu seyir emniyetine yönelik bir tedbir değil.
Denizcilik Genel Müdürlüğü petrol tankeri tehlikesinin tam anlamı ile farkında olduğunu açıkladığına göre Türk Boğazları’nda seyir emniyeti için tedbirler almak üzere ivedilikle çalışmalar yapmalıdır.
Türk Boğazları’nda seyir emniyetini sağlamanın en önemli unsuru olarak kabul edilen kılavuz kaptanın tecrübe ve deneyim kazanması, en yüksek tecrübede olması Boğazlar ve limanlarımız için herkesin arzu ettiği çok önemli bir husus. Tecrübe edinme bir anda olmuyor. Zamanla kazanılabiliniyor. Bu tecrübeyi kazanmak için zaman ve bol pratiğe ihtiyaç var. Tecrübe ve deneyim edinmeyi ön plana çıkaran 2006 Yönetmeliğinde bulunan en az 4 yıl 20.000 gros ton altındaki gemileri kılavuzladıktan sonra 4 yıllık tecrübe ve deneyimin ardından kıdemli kılavuz kaptan olabilme şartı, 2018 yılında çıkarılan Yönetmelik ile tamamen ortadan kaldırıldı.
2018 Yönetmeliğine göre, stajında 45 geminin kılavuzlamasında bulunarak kılavuz kaptan olan aday, İstanbul Boğazı’nda çalışmaya başladığı ilk gün gerekli tecrübe ve deneyimi kazanamadan INDEPENDENTA ayarında ve daha büyük her tonajdaki tankeri kılavuzlayabilme yetkisine sahip oldu.
Tecrübe edinmeyi fiili olarak ortadan kaldıran bu değişiklikten başka önemli başka değişikliklerde yapıldı.
Türk Boğazları’nda olabilecek bir tanker kazasının doğurabileceği sorunların farkında olan Denizcilik Genel Müdürlüğü 2018 Yönetmeliğinin yarattığı olumsuzluğun farkında değil mi? Ya da bu şekli ile seyir emniyeti için sorun olmayacağını mı düşünüyor? Bu konu da ivedilikle çalışma yapılmalıdır.
1915 Çanakkale Köprü Ayakları seyir yolu üzerinde ve derin su da inşa edildiğinden, büyük petrol tankerleri, LNG tankerleri dâhil olmak üzere, Çanakkale Boğazı’nı kullanan her tonajda gemi arıza veya beklenmeyen olağanüstü bir durumda köprü ayaklarına ulaşarak çarpabilir. Denizcilik Genel Müdürlüğü’nün belirttiği gibi ayaklara çarpma durumunda oluşacak olası bir kaza sonrasında ülkemiz, değerlerimiz ve halkımız hayati derecede zarar görebilecek, bunun yanında ise önemli bir suyolu olan Boğazlarımızın bu süreçte kapalı kalması halinde de tedarik zinciri ve lojistik hareketlilik durma noktasına gelecek, küresel bir kriz durumu meydana gelebilecektir. Genel Müdürlük bu riski de en aza indirmek üzere fiziksel tedbirleri almak üzere çalışmalar yapmalıdır.
Bu çalışmalar başlarsa Ulaştırma Bakanı’nın Kanal İstanbul’un seyir emniyeti açısından söylediği “Kanal girişinden itibaren deniz akıntısını ve dalga boyunu ölçerek gemiyi kumanda eden otonom kılavuz kaptan sayesinde gemilerin yüzde 100 güvenli geçişi sağlanacak”3 söylemini Türk Boğazları’na uygulayarak %100’e yakın emniyeti sağlamak üzere de çalışmalar yapılmalıdır.
1 http://www.vda.org.tr/upload/duyuru/ustyaz%2017112022.pdf
2 https://mk.gov.tr/GalleryFiles/242/Ya_Allah_Bismillah-2-net-67ae3462-08e0-40a7-86e8-fecc001e1948.pdf (s.142-146)(Erişim tarihi: 30.10.2022)
3 https://www.uab.gov.tr/haberler/kanal-istanbul-projesi-nin-baslamasina-cok-kisa-bir-zaman-kaldi (30.03.2021)