Kılavuz kaptanların gemiye çıkacakları yegâne sistem kılavuz kaptan çarmıhları. Yüzyıllardır büyük bir değişim olmadan kullanılagelen bu donanımlarla gemiye çıkıyor ve iniyoruz. Bu çarmıhlar hakkında ne kadar bilgilendirme, farkındalık çalışması, kampanya düzenlense de çarmıhlardaki eksiklikler, kusurlar bitmiyor. Neredeyse her on çarmıhtan yarısı kusurlu bulunabiliyor. Gemide çalışanların ortamına, koşullarına, yaşam şartlarına, psikolojik durumuna, liman ziyaretlerine, ekonomik durumlarına, iş yüklerine, vatana iade edilme koşullarına, yıpranmalarına, dolayısıyla bütüne bakmadan bu sorunun çözülmesini beklemek hayal kurmakla eşdeğerdir. 1987’de 33 kişiden oluşan orta boy bir dökme yük gemisinin mürettebat sayısı 21’e düşmüşse, varın siz bu gemilerdeki iş yükünü hesap edin.
Konumuza dönersek, kılavuz kaptan çarmıhları ile ilgili yapılan çalışmaları önemsiyoruz, faydalı olduğunu söylüyoruz, anlatıyoruz ve buna devam etmeliyiz. Ama gemilerin borda iskelelerini gözden kaçırmamalıyız. Bilindiği üzere limanda işi biten gemiyi kaldıracak kılavuz kaptan, sahilden gemiye bir düzenekle katılır. Bu düzeneğe borda iskelesi adı verilir. Aynı zamanda gemiyi yanaştıran kılavuz kaptan da aynı düzenekten gemiden ayrılır. Geminin yanaştığını hayal edelim. Tüm halatlar sahile verilmiş, farelikler de halatların üzerine takılmış. Baştan ve kıçtan manevra mahallinden ayrılan personel yavaş yavaş geminin yaşam mahalline gelir. Amaçları bir an önce geminin borda iskelesini rıhtıma vermektir. Buradan ilk önce kılavuz kaptan inecek, sonra deniz polisi, gümrük görevlisi, sağlık görevlisi ve acente temsilcisi gemiye çıkacaktır. Ölçülür, biçilir, kreyne çıkılır, sesler yükselir, acar gemiciler öne sürülür ve gemi borda iskelesi sahile verilir, bazen sahildeki personelden yardım istenir, punteller donatılır, altına ve yanlarına güvenlik ağı serilir, biraz aceleci kılavuz kaptan varsa, ona iskelenin tam olarak donatılmasının beklemesi söylenir. En sonunda tam olarak hazırlanan iskele bitince personel kılavuz kaptana dönerek: “ Buyurun Süvari Bey” der. Kılavuz kaptan da emniyetle gemiden ayrılır.
Aradan birkaç gün geçer, aynı geminin kalkış vakti gelir. Acente pilot talebi yapar, gemi ile belirli bir saat üzerinde anlaşılır. Artık gemi pilotunu alarak limandan ayrılacaktır. Pilot gelmesine yarım saat kala, acar gemiciler borda iskelesinin başına üşüşür. Önce güvenlik ağı sökülür. Ardından iskelede karaya teması olan geminin alt tavası oradan alınır, geminin bordasına bırakılır. İskelenin yükü şimdi iskele donanımdadır. Sonra bir gemici bir taraftaki puntelleri sökmeye başlar. Artık sadece diğer tarafta puntel kalmıştır. Puntellerden geçen ince de toplanır. İskele cascavlak ortadadır. Operasyon nedeniyle gemiye giren çıkanların ayakkabılarında taşıdığı yağ, kir, toz merdivenin basamaklarındadır. Geminin bu şekilde pilota hazır olduğunu düşünen gemiciler, salona koşarlar, şöyle pilot gelmeden bir çayı hak etmişlerdir.
Bir gemiciyi lumbarağzında bırakmak akıllarına gelmez. Neyse, zaman çabuk geçer, pilot gemiye gelir, bu manzara ona yabancı gelmez, önce gemide güvertede birilerini görmek ister. Biraz bekler, ardından birisi kıç üstünde görünür. Onu çağırır ve bu borda iskelesinden çıkamayacağını ve bunun düzeltilmesi gerektiğini söyler. Acar gemiciler oflayarak, puflayarak yaptıkları işin tersini yapmaya başlar.
Onlar bunu limanda vakit kaybetmemek için yapmışlardır. Ancak amirleri onları uyarmadıkları için bu adet sürer gider. Aslında esas önemli olan gemiye gelen pilotu selametle almak ve vermektir yoksa orada kazanacakları beş- on dakika değil.
Pilotlar sahilden gemiye çıkarken neler mi karşılaşırlar? Çok eğimli yüksek merdivenler, bazen 40 cm eninde alelade tahtalar, bazen donatılmış pilot çarmıhları, bükülmüş, yamulmuş, yaralı bereli merdivenler. Pilot bunlarla karşılaştığında yukarıda da değinildiği gibi, bu donanımın değiştirilmesini istemektedir. Bu onun kanuni hakkıdır.
Sonuç olarak sadece pilot çarmıhlarına odaklanmak yeterli olmayacaktır. Gemilerin borda iskeleleri ve ilgili donanımlarına da odaklanmamız gerekiyor. Bu konu ne kadar çok vurgulanırsa, kılavuz kaptanların geçirdikleri kazaları önlemede önemli bir mesafe alınmış olacaktır. İlgili otoritelerin de bu hususa dikkatini çekmek ister, selametler dileriz.
Saygılarımla.
Uluç Hanhan
Kılavuz Kaptan
www.uluchanhan.com
